Een tekst redigeren: waar moet je eigenlijk allemaal op letten, en hoe kun je het beste naar je eigen tekst kijken? Ik ga het je uitleggen en geef je meteen een handige checklist mee!Wekelijks wordt mij gevraagd om een tekst te redigeren. Of het nu gaat om een interne mail, een ingestuurde eindopdracht voor de cursus copywriting of een blogartikel van een collega: ik mag lekker strepen met de rode pen! Redigeren houdt letterlijk in dat ik een tekst bekijk, die voorzie van tips en aanwijzingen, en dat het stuk vervolgens teruggaat naar de schrijver voor een tweede ronde. Redigeren is niet altijd gemakkelijk: je wil zorgen dat een tekst taaltechnisch in orde is, maar je wil er ook van verzekerd zijn dat je als lezer geen informatie mist. Daarom heb ik twee petten op als ik aan het redigeren sla: die van copywriter met de nodige taalbeheersing, en die van leek.
Als schrijver (of bijvoorbeeld als online marketeer) ben je bovendien ook continu bezig met het redigeren/verbeteren van je eigen teksten. Ook dat is niet altijd eenvoudig, zeker niet als je uren bezig bent geweest met het artikel in kwestie. Moet jij steeds vaker een tekst doorlezen, of het nu die van jezelf of van een ander is? Dan geef ik je graag wat houvast bij het redigeren. Hieronder leg ik je uit waar ik zoal op let als ik een tekst doorneem. Daarna vat ik ze samen in een checklist.
Komt de titel overeen met de inhoud van de tekst?
Een titel schept bepaalde verwachtingen. Wanneer je begint met lezen en wanneer je de tekst helemaal hebt doorgelezen, heb je een gevoel: is de titel relevant genoeg? Werd mij verteld wat ik had verwacht na het lezen van de titel, of ging het stuk toch een heel andere kant op? Werd de informatie uit de titel al vroeg in het stuk aangehaald, of deed de schrijver dat pas in de laatste alinea? Daarnaast kun je bedenken of de titel je genoeg aanspreekt. Prikkelt de kop genoeg tot verder lezen, zonder dat deze duidelijkheid verliest? Als het gaat om je eigen tekst, kun je wellicht een collega eens vragen naar zijn/haar mening over de aantrekkingskracht van je titel.
Hanteert men in de hele tekst dezelfde manier van aanspreken?
Ik kom in teksten echt nog vaak tegen dat er gewisseld wordt tussen ‘u’ en ‘je’. In de meeste gevallen is er gewoon sprake van ‘een foutje’, maar het schept wel verwarring bij je lezers. Want wat wil je nu precies uitstralen, hoe wil je mij als lezer aanspreken? Ik snap het niet meer, als ik in de ene zin een ‘u’ ben en in de volgende een ‘je’. Dus: lees de tekst goed na en zorg dat je overal dezelfde manier van aanspreken hanteert!
Heeft de tekst een duidelijke structuur, met een samenhangend begin, een midden en een eind?
Of je nu een productcategorie tekst, een blogartikel of een whitepaper naloopt, je verwacht een duidelijke intro en een passende afsluiting. De zinnen moeten allemaal een logisch gevolg zijn van elkaar, en na het lezen van de tekst moet je het gevoel hebben dat de informatie is afgebakend en dat er op de juiste manier een eind aan is gebreid. Voor veel webteksten wordt een (extra) call to action als einde ingezet, zoals ‘heeft u nog vragen, neem dan contact op met …’. Dit werkt over het algemeen prima, hoewel het natuurlijk wel afhangt van de soort tekst die is geschreven.
Is het doel van de tekst helder?
Eigenlijk moet je aan een tekst direct kunnen zien wat het doel is: wil de schrijver vooral informatie geven over iets, of is het echt de bedoeling dat je verleid wordt om iets te kopen? Als er in de tekst voor je gevoel veel gewisseld wordt tussen de vormen, kan dat verwarrend zijn. Bovendien wordt het dan ook moeilijker om de tekst te beoordelen, omdat je niet weet welk doel je in je achterhoofd moet houden.
Is de tekst qua stijl en taalgebruik goed afgestemd op de lezer die men voor ogen heeft?
Is de tekst bedoeld voor de wat oudere doelgroep, dan verwacht je niet per se ‘je’ en ‘jij’, of populaire taal die net de plank een beetje misslaat. Daarnaast zijn er nog verschillende andere voorbeelden te noemen. Schrijf je een tekst over gezondheidsrisico’s, dan kun je best informatie geven maar wil je niet betuttelend overkomen. Kortom: de tekst moet zijn afgestemd op de letterlijke doelgroep (leeftijd etc.), maar ook op de kennis die de doelgroep al heeft.
Kom ik geen spel-, taal- of stijlfouten tegen in de tekst?
Deze spreekt eigenlijk voor zich: redigeren betekent ook dat je de fouten herkent, en dat je aangeeft wat de oplossing moet zijn. Twijfel je of een bepaald woord goed geschreven is, kijk dan eens op http://woordenlijst.org/. Dit is de digitale versie van het Groene Boekje. Daarnaast zijn er verschillende naslagwerken waarin je leest over correct gebruik van bijvoorbeeld uitdrukkingen en werkwoordvervoegingen. Maak hier gebruik van als je twijfelt over bepaalde woorden of zinnen!
Worden uitdrukkingen goed gebruikt, en worden verbindingswoorden goed ingezet?
Zie uitleg hierboven ;-)
Wordt in de tekst consequent omgegaan met tijdsvormen?
‘Toen ik de pen pakte, bedacht ik me dat ik de achterdeur open had laten staan. Ik loop zo snel als ik kan naar de deur toe en doe ‘m dicht. Vervolgens nam ik weer plaats achter mijn computer, om verder te schrijven.’Wanneer je een tekst (hardop) doorleest, zal het gelijk opvallen dat er wordt gewisseld tussen de tegenwoordige en de verleden tijd. Het is uiterst verwarrend voor de lezer, zorg er dus voor dat overal dezelfde (en de meest logische) tijdsvorm wordt gebruikt.
Is iedere zin functioneel, of kan bepaalde informatie worden weggelaten?
Schrijven is schrappen, wordt ook wel eens gezegd. Schrijven om het schrijven wordt vaak gedaan, bijvoorbeeld om een tekst meer body te geven. Lees de tekst goed door en bepaal of alle info ook daadwerkelijk relevant is. Nietszeggende zinnen kun je beter helemaal weglaten, die voegen niets toe en zorgen er uiteindelijk voor dat de lezer sneller afhaakt.
Mist er nog informatie die nodig is om bepaalde zinnen of stukken te begrijpen?
In de tekst staat dat bedrijf X er alles aan doet om de klant te ontzorgen, maar vervolgens gaat de tekst alleen verder over het product dat men kan afnemen. Waar zit dan die ontzorging? Om dit soort informatie mag je best vragen als je een tekst aan het redigeren bent. Een ‘gewone’ lezer en potentiële klant zal zich dit tenslotte ook afvragen. Dit geldt ook voor andere situaties: soms is er gewoon uitleg nodig. Wordt er in een tekst continu jargon gebruikt, dan is er toelichting nodig voor de lezers die geen idee hebben wat dit allemaal betekent. Mede daarom is het belangrijk dat je niet alleen als schrijver naar de tekst kijkt, maar zeker ook als leek. Hier vind je mijn persoonlijke checklist. Deze kun je natuurlijk nog veel langer maken, gezien je teksten op tientallen punten kunt controleren. Heb je zelf nog aanvullingen, of zijn er bepaalde valkuilen die je zelf vaak tegenkomt? Ik ben benieuwd, laat het weten in de comments!
